การควบคุมความเครียด (ลด Cortisol) - อันดับ 6 ปัจจัยกระตุ้นการหลั่ง Growth Hormone (GH)
- dr.bunlue
- 10 hours ago
- 2 min read

การควบคุมความเครียดและการลดระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) มีผลโดยตรงต่อการหลั่ง Growth Hormone (GH) เนื่องจากทั้ง 2 ชนิดมีความสัมพันธ์แบบตรงกันข้าม (inverse relationship) ในหลายกลไกของร่างกาย ดังนี้:
# 1. กลไกการยับยั้งระหว่าง Cortisol และ Growth Hormone
คอร์ติซอล เป็นฮอร์โมนความเครียดที่หลั่งจากต่อมหมวกไต (Adrenal glands) ในภาวะเครียดเรื้อรัง คอร์ติซอลจะยับยั้งการหลั่ง GH จากต่อมใต้สมอง (Pituitary gland) ผ่านการลดการผลิต Growth Hormone-Releasing Hormone (GHRH) ซึ่งเป็นฮอร์โมนกระตุ้นการหลั่ง GH
การเพิ่ม Somatostatin (ฮอร์โมนที่ยับยั้งการหลั่ง GH) จากงานวิจัยพบว่า คอร์ติซอลในระดับสูงเป็นเวลานาน จะทำให้การตอบสนองของ GH ต่อการกระตุ้นลดลง (เช่น หลังออกกำลังกายหรือการนอนหลับลึก)
# 2. ผลต่อการนอนหลับ
GH หลั่งมากที่สุดในช่วงนอนหลับลึก (Slow-wave sleep) โดยเฉพาะในครึ่งแรกของคืน
คอร์ติซอลสูง จะรบกวนการนอนหลับ (ทำให้หลับไม่ลึกหรือตื่นบ่อย) → ลดโอกาสการหลั่ง GH
ความเครียดเรื้อรัง ทำให้วงจรนาฬิกาชีวิต (circadian rhythm) ผิดปกติ และส่งผลต่อจังหวะการหลั่ง GH
# 3. ผลต่อเนื้อเยื่อและ IGF-1
คอร์ติซอลสูง ทำให้เกิด ภาวะดื้อต่อ GH (GH resistance) ในตับ ลดการผลิต IGF-1 (Insulin-like Growth Factor-1) ซึ่งเป็นตัวกลางสำคัญของ GH ในการสร้างกล้ามเนื้อและซ่อมแซมเซลล์
# 4. การออกกำลังกายและความเครียด
การออกกำลังกายแบบหักโหม หรือเครียดเกินไป (Overtraining) จะเพิ่มระดับคอร์ติซอลเรื้อรัง → ยับยั้ง GH
ในทางกลับกัน การออกกำลังกายแบบพอดี (เช่น เวทเทรนนิ่งหรือ HIIT สั้นๆ) กระตุ้นทั้ง GH และคอร์ติซอลชั่วคราว แต่ช่วยลดคอร์ติซอลในระยะยาว
# ทิปง่ายๆ ในการควบคุมคอร์ติซอล เพื่อเพิ่ม GH
นอนหลับให้เพียงพอ (7–9 ชั่วโมง) และรักษาเวลานอนให้สม่ำเสมอ
จัดการความเครียด ด้วยวิธีเช่น:
ฝึกสมาธิ (Meditation) หรือการหายใจลึก
กิจกรรมผ่อนคลาย (โยคะ, ฟังเพลง)
ออกกำลังกายอย่างสมดุล หลีกเลี่ยงการฝึกหนักเกินไป
โภชนาการที่เหมาะสม:
หลีกเลี่ยงน้ำตาลและคาเฟอีนมากเกินไป
เพิ่มโปรตีนคุณภาพสูง (ช่วยกระตุ้น GH)
อาหารที่มี แมกนีเซียม (ผักใบเขียว) และ โอเมก้า-3 (ปลา)
เสริมด้วยสารลดคอร์ติซอล เช่น:
Ashwagandha (สมุนไพรadaptogen)
วิตามิน C และ B-complex
จากข้อมูลพื้นฐานนี้ จะเห็นว่า การลดคอร์ติซอลจากความเครียดเรื้อรังช่วย **ฟื้นฟูการหลั่ง GH** โดยเฉพาะในช่วงนอนหลับและการฟื้นตัวของร่างกาย ดังนั้น การจัดการความเครียดจึงเป็นปัจจัยสำคัญเพื่อให้ GH ทำงานได้เต็มประสิทธิภาพ ทั้งในด้านการเจริญเติบโต การสร้างกล้ามเนื้อ และการซ่อมแซมเซลล์
จะเห็นว่า . . .
ความเครียด = ศัตรูตัวร้ายของ Growth Hormone (GH)
ถ้าอยากให้ร่างกายหลั่ง “ฮอร์โมนแห่งความเยาว์วัย (GH)” ได้ดี ต้องลด “ฮอร์โมนความเครียด” ที่ชื่อว่า Cortisol ให้ได้ก่อน
สิ่งที่ควรรู้: Growth Hormone กับ Cortisol ทำงานต้านกัน
Growth Hormone (GH) มีหน้าที่: ➕ สร้างกล้ามเนื้อ ➕ เผาผลาญไขมัน ➕ ซ่อมแซมร่างกาย ➕ ส่งเสริมการฟื้นฟู
ในขณะที่ Cortisol หรือฮอร์โมนแห่งความเครียด จะ: ➖ ยับยั้ง GH ➖ ส่งสัญญาณให้ร่างกาย “สะสมไขมัน” ➖ ทำให้กล้ามเนื้อเสื่อมเร็วขึ้น ➖ รบกวนการนอนหลับ (ซึ่งเป็นช่วงเวลาหลั่ง GH)
📌 งานวิจัยที่ยืนยันผล:
1. Chrousos & Gold (1992) - Cortisol มีผลกดการทำงานของต่อมใต้สมอง (pituitary gland) และลดการหลั่ง GH อย่างชัดเจน - PubMed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1322856
2. Veldhuis JD et al. (1997) - ภาวะเครียดเรื้อรังจะรบกวนจังหวะการหลั่ง GH ในเวลากลางคืน และลดระดับ GH ลงโดยรวม - PubMed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9018453
💡 วิธีลดความเครียดง่าย ๆ เพื่อให้ GH หลั่งได้ดีขึ้น
วิธี | ระยะเวลา | ประโยชน์ |
หายใจลึก ๆ (Box Breathing) | 5 นาที | ช่วยลด Cortisol ได้ภายในไม่กี่นาที |
ฟังเพลงที่ชอบ | 10–15 นาที | ปรับคลื่นสมองให้ผ่อนคลาย |
เดินในสวน/ธรรมชาติ | 15–30 นาที | ลดความดันโลหิต + กระตุ้นสารแห่งความสุข |
เข้านอนเร็ว | ก่อน 22.30 น. | ลดการสะสมของคอร์ติซอลตอนดึก |
ฝึกสมาธิ / สวดมนต์ / ทำบุญ | 10–20 นาที | ลดความฟุ้งซ่าน และทำให้ใจสงบ |
ตัวอย่าง:
คนที่ เครียดจากงาน + นอนดึก จะมี GH ต่ำลง ส่งผลให้…
ผิวโทรม
กล้ามไม่ขึ้น
น้ำหนักลงยากแม้จะออกกำลังกาย
ถ้าได้ฝึก การจัดการความเครียด + เข้านอนเร็ว → GH เพิ่มขึ้น ผิวดีขึ้น น้ำหนักลดลงง่าย
เราสามารถปรับแนวทางที่กล่าวมานี้ ไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประวันได้ ซึ่งจะส่งผลดีต่อสุขภาพในระยะยาวได้ดี
📌 สรุปง่าย ๆ:
Cortisol คือฮอร์โมนที่ร่างกายผลิตตอนเครียด ซึ่งมีผล “ยับยั้ง” การหลั่ง GH อย่างรุนแรง ถ้าคุณอยากกระตุ้น GH แบบธรรมชาติ ต้องเริ่มจาก ใจที่นิ่ง – สมองที่พัก – นอนหลับให้ดี
Comments